« وحدت مسلمانان یه اصل است نه یک تاکتیک »

مقدمه

برای اولین بار این جمله را در مراسم عید مبعث 1400 ، از زبان امام خامنه ای به گوشم خورد .

اما ایشان بارها بر این جلمه تاکید داشتند ، حتی امام خامنه ای ، در اوایل انقلاب در تاریخ 11 شهریور 1368 در دیدار با رئیس جمهور موقت افغانستان ، این جلمه به رئیس جمهور موقت افغانستان گفتند.

این جمله ، واقعا یک سوال اساسی است و مفهوم عمیقی برایم داشت ، و در این نوشته قصد دارم به همین جلمه بپردازم .

خیلی واضح میخواهم بگویم ، انقلاب اسلامی ، همیشه در معرض تهمت های مختلف بوده ، یکی از مهم ترین اینها ، تهمت استفاده ابزاری و تاکتیکی از مفاهیم دینی است. 

حتی بارها شنیده ایم که خیلی از مفاهیم دینی ، در دین وجود نداشته اند و انقلاب اسلامی ، به خاطر منافع خود ، آن مفاهیم را ساخته و پرداخته کرده. یکی از همین مفاهیم ساختگی ، تاکید بر وحدت مسلیمن است.

بسیاری از منتقدین می گویند: مسئله وحدت مسلمانان ، یک تاکتیک و به عبارتی یک راهبرد است که جمهوری اسلامی برای اهداف خود بر آن تاکید می کند.

جمعیت بسیاری از ایران را جوامع سنی و اقلیت های مذهبی مسلمان، تشکیل می دهند ، و بسیار واضح است که اگر بین مسلمانان وحدت وجود نداشته باشد ، همین اختلافات مذهبی موجب ، استقلال طلبی ، مناطق مختلف می شود . و خطر استقلال طلبی برای جمهوری اسلامی از سوی جامعه اهل سنت ، شدت بیشتری دارد .

در نتیجه، بسیاری میگویند ، تاکید جمهوری اسلامی بر وحدت مسلمانان بخاطر جلوگیری از استقلال طلبی است ، و وحدت اسلامی در واقع ریشه اسلامی ندارد .

در مقابل این تهمت ها ، مسئولین نظام از جمله امام خامنه ای ، همیشه سعی داشتند که این مسئله را روشن سازند ، و با استدلال های مختلف ، از منابع دینی ، وجود این اصل را در ریشه اسلام ، ثابت کردند .

من در این نوشته سعی ندارم بگویم که این تهمت به جمهوری اسلامی نارواست ، اینکه قصد نظام از تاکید بر این اصل چیست ، نیاز به بحث جداگانه دارد.

اما میخواهم بدانم آیا دقیقا ، وحدت اسلامی در منابع دینی وجود دارد یا خیر ؟ 

آیا وحدت اسلامی ، یک نیاز برای امت اسلامی است یا یک اصل در دین اسلام است ؟

اما اگر وحدت یک اصل است و نه تاکتیک ، دلیل این ادعا چیست  ؟

به طور خلاصه ، میدانیم که وحدت بین مسلیمن به معنای کنار گذاشتن اختلاف نظر های اعتقادی و فقهی نیست و یکی شدن مذاهب فقهی و یا شیوه های اعتقادی ممکن نیست و یا حداقل عملی نیست .

البته بسیاری از اختلافات اعتقادی و فقهی نیز وجود دارند که به گفتگو علما مذاهب و اهل فن به صورت دوستانه و بدور از عناد ، قابل حل و رفع است . زیرا بسیار از همین اختلافات ناشی از درک ناصحیح از گفتار طرف مقابل است . 

پس میدانیم وحدت ، به معنای یکی شدن عقائد و فقه ، مذاهب نیست، اما جنبه های گسترده ای دارد که در روایات و منابع ، مذاهب اسلامی ، آمده است. و میتوانیم به نمونه هایی از قبیل همدلی و برابری و برداری نام برد .

آیا مسئله وحدت در دین وجود دارد ؟

هر آدم منصفی ، با کمی جستجو در منابع دینی ، بر وجود مقوله وحدت در منابع دینی ، اقرار دارد .

مخصوصا در قرآن کریم که نزد همه مسلمانان ، یکی است ، به تعداد بسیار ، به مسئله وحدت مستقیما و یا غیر مستقیم اشاره شده . 

به قدری آیات محکم در محور ، وحدت داریم که ، بسیاری ، از مسئله وحدت بعنوان « یک اصل قرآنی » یاد می کنند.

در روایات نیز ، آنقدر بر برابری و برداری و وحدت مسلمانان ، تاکید شده که گاها فکر میکنم وحدت اسلامی از فروع دین است.

چند آیه در باب وحدت اسلامی

1 . « وَ اَطیعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَاصْبِرُوا اِنَّ اللّهَ مَعَ الصّبِرینَ » 

​و همه پیرو فرمان خدا و رسول باشید و هرگز راه اختلاف و تنازع نپویید که در اثر تفرقه ترسناک و ضعیف شده و قدرت و عظمت شما نابود خواهد شد، بلکه همه باید یکدل، پایدار و صبور باشید، که خدا همیشه با صابران است. (46 / انفال)

2 . « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ »
​به حقیقت مؤمنان همه برادر یکدیگرند پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خداترس و پرهیزکار باشید، باشد که مورد لطف و رحمت الهی گردید. (حجرات 10)

3 . وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ
​​و مردان و زنان مؤمن همه یاور و دوستدار یکدیگرند. (توبه 71)

4 . « وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ ۚ وَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ »
​ ای امت مسلمان مانند آن مللی نباشید که پس از آنکه دلائل و آیه های روشن از جانب  خداوند ، به منظور هدایت آنها آمد ، راه تفرقه و اختلاف را پیش گرفتند و برای آنهاست عذاب بزرگ الهی . ال عمران 105

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه میگوید : «اختلاف در عقائد یک امر ضروری است » 

یعنی اجتناب ناپذیر است و نمی توان جلو آنرا گرفت ، زیرا درک و فهم افراد از امور و مسائل متفاوت است ، اما در ادامه میگوید ، «ليكن همانطور كه اين بروز اختلاف ضرورى است، برطرف شدن آنهم به وسيله اجتماع ضرورى است. و اجتماع بدنها با يكديگر به خوبى مى‏تواند اين اختلاف را برطرف سازد. پس رفع اختلاف امرى است ممكن و مقدور»

در نتیجه علامه طباطبایی (ره) ، حتی رفع اختلاف عقائد را نیز ممکن و مقدور میداند و حتی آنرا  امری ضروری و واجب میداند . علامه حتی میفرماید « اگر امتی نخواهد این امر ضروری را انجام دهد ، یاغی و ستمگر است و خودش به دست خودش اختلاف راه انداخته و در اخر هلاکت را برای خود فراهم ساخته.» المیزان ج 3 ص 579

اما علامه طباطبایی میگوید راحل ، رفع اختلافات ، نزدیک تر شدن بدن هاست ، یعنی اجسام و دلهای ملت ها بهم نزدیک شود تا بتوانند زیر سایه وحدت و همدلی ، اختلافات را حل و فصل کنند. علامه میفرماید ، اختلاف عقائد ناشی از تفرّق است که در ایه شریفه نیز ذکر شده است و منظور از تفرق ، دوری اجسام و دلهاست .

در انتها آیه خداوند تعالی میفرماید ، برای آنان که تفرقه واختلاف دارند ، عذابی بزرگ و عظیم است .

 در تفسیر نمونه آمده است که ، « امتی که دچار اختلاف و تفرقه می شود ، سرزمینشان برای همیشه جولانگاه بیگانگان و قلمرو حکومت استعمارگران خواهد بود ، راستی چه عذاب بزرگی است ، اما عذاب آخرت آنچنان که خداوند در قرآن بیان کرده است ، فوق العاده از این عذاب هم شدید تر خواهد بود و در انتظار تفرقه اندازان و اختلاف گرایان است . » نمونه ج3 ص 4

پس یکی از عذاب های بزرگ تفرقه و اختلاف ، قطعا تسط بیگانگان و کفار بر جامعه مسلیمن است . 

5 . « وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ »
​ همگی به ریسمان خداوند چنگ بزنید و پراکنده نشوید . ال عمران 103

6 . « إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ ۚ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ »

​آنهایی که در دین تفرقه و تشتت به وجود آوردند ، تو هیچ گونه رابطه ای با آنها نداری و مجازات آنها به عهده خداست . سپس خداوند آنها را از آنچه انجام می دادند آگاه می کند. انعام 159

​چند آیه در روایت وحدت اسلامی

پیامبر اکرم (ص) فرمودند : 

«قسم به خدایی که جانم در اختیار اوست ، هیچ بنده ای به مقام ایمان حقیقی نخواهد رسید ، مگر اینکه هر چه برای خود میخواهد و دوست می دارد برای برادر مسلمان خود نیر ، همان را بخواهد و دوست بدارد» صحیح مسلم ج 1ص 99 باب 17 کتاب الایمان

و در جایی دیگر فرمودند :

« همه مسلمانان دارای یک پیوند و یک پیمان هستند که بر این اساس حتی ضعیف ترین آنها هم باید تلاش کند ، چه اینکه همه مسلمانان ید واحده و یک قدرت متشکل علیه دشمنان خود هستند . کسی که این پیمان اتحاد را بشکند ، لعنت خدا و رسول و همه مردم را برای خود خریده است و در روز قیامت هیچ عملی از او پذیرفته نخواهد شد» 

صحیح مسلم ج 3 ص 169 باب 85 کتاب الحج حدیث 470

در نتیجه تامل در این آیات و روایات ، میتواند به این نتیجه رسید که مسئله وحدت اسلامی ، در اصل دین اسلام وجود دارد و ساخته و پرداخته یک مذهب و یک کشور اسلامی نیست .

پس اصل مقوله وحدت ، مسلّم است و وجود آن در متن دین اسلام قابل انکار نیست .

اما سوالاتی باقیست 

با وجود صحبت های بالا ، اما سوالاتی هنور برای من باقیست و سعی میکنم در مورد آنها تحقیق کنم . و به محض به نتیجه رسیدن ، در همین نوشته به سمع مخاطب می رسانم . سوالاتی مانند :

- در آیات و روایات مذکور ، خطاب به مسلمانان بود ، آیا همه فرق اسلام ، حکم مسلمان بودن دارند ؟ ممکن است کسی بگوید ، من اصلا فلان مذهب را مسلمان نمی دانم که بخواهم ، با او وحدت داشته باشم !

به عبارت دیگر حد و مرز مسلمان بودن چیست ؟ و مخاطب آیات و روایات وحدت چه کسانی اند ؟

- اگر قائل به وحدت شویم ، پس اصل تبری که در فروع دین است ، چه می شود ؟ آیا ما باید از مخالفین مذهب خودمان ، تبری بجوییم ، حتی اگر مسلمان باشند ؟

و ....

​